Siddhartha tries to persuade Kaikeyi
Valmiki Ramayana – Kanda 2 – Sarga 36
ततः सुमन्त्रम् ऐक्ष्वाकः पीडितः अत्र प्रतिज्ञया |
सबाष्पम् अतिनिह्श्वस्य जगाद इदम् पुनः पुनः || २-३६-१
सूत रत्न सुसम्पूर्णा चतुर् विध बला चमूः |
रागवस्य अनुयात्रा अर्थम् क्षिप्रम् प्रतिविधीयताम् || २-३६-२
रूप आजीवा च शालिन्यो वणिजः च महा धनाः |
शोभयन्तु कुमारस्य वाहिनीम् सुप्रसारिताः || २-३६-३
ये च एनम् उपजीवन्ति रमते यैः च वीर्यतः |
तेषाम् बहु विधम् दत्त्वा तान् अपि अत्र नियोजय || २-३६-४
आयुधानि च मुख्यानि नागराः शकटानि च |
अनुगच्छन्तु काकुत्थ्सम् व्याधाश्चारण्यगोचराः || २-३६-५
निघ्नन् मृगान् कुन्जरामः च पिबमः च आरण्यकम् मधु |
नदीः च विविधाः पश्यन् न राज्यम् संस्मरिष्यति || २-३६-६
धान्य कोशः च यः कश्चित् धन कोशः च मामकः |
तौ रामम् अनुगच्चेताम् वसन्तम् निर्जने वने || २-३६-७
यजन् पुण्येषु देशेषु विसृजमः च आप्त दक्षिणाः |
ऋषिभिः च समागम्य प्रवत्स्यति सुखम् वने || २-३६-८
भरतः च महा बाहुर् अयोध्याम् पालयिष्यति |
सर्व कामैः पुनः श्रीमान् रामः संसाध्यताम् इति || २-३६-९
एवम् ब्रुवति काकुत्स्थे कैकेय्या भयम् आगतम् |
मुखम् च अपि अगमात् शेषम् स्वरः च अपि न्यरुध्यत || २-३६-१०
सा विषण्णा च सम्त्रस्ता कैकेयी वाक्यम् अब्रवीत् |
राजानमेवाभिमुखी कैकेयी वाक्यमब्रवीत् || २-३६-११
राज्यम् गत जनम् साधो पीत मण्डाम् सुराम् इव |
निरास्वाद्यतमम् शून्यम् भरतः न अभिपत्स्यते || २-३६-१२
कैकेय्याम् मुक्त लज्जायाम् वदन्त्याम् अतिदारुणम् |
राजा दशरथो वाक्यम् उवाच आयत लोचनाम् || २-३६-१३
वहन्तम् किम् तुदसि माम् नियुज्य धुरि मा आहिते |
अनार्ये कृत्यमार्ब्धम् किम् न पूर्वमुपारुधः || २-३६-१४
तस्यैतत्क्रोधसम्युक्तमुक्तम् श्रुत्वा वराङ्गना |
कैकेयी द्वि गुणम् क्रुद्धा राजानम् इदम् अब्रवीत् || २-३६-१५
तव एव वंशे सगरः ज्येष्ठम् पुत्रम् उपारुधत् |
असमन्जैति ख्यातम् तथा अयम् गन्तुम् अर्हति || २-३६-१६
एवम् उक्तः धिग् इति एव राजा दशरथो अब्रवीत् |
व्रीडितः च जनः सर्वः सा च तन् न अवबुध्यत || २-३६-१७
तत्र वृद्धो महा मात्रः सिद्ध अर्थो नाम नामतः |
शुचिर् बहु मतः राज्ञः कैकेयीम् इदम् अब्रवीत् || २-३६-१८
असमन्जो गृहीत्वा तु क्रीडितः पथि दारकान् |
सरय्वाः प्रक्षिपन्न् अप्सु रमते तेन दुर्मतिः || २-३६-१९
तम् दृष्ट्वा नागरः सर्वे क्रुद्धा राजानम् अब्रुवन् |
असमन्जम् वृषीण्व एकम् अस्मान् वा राष्ट्र वर्धन || २-३६-२०
तान् उवाच ततः राजा किम् निमित्तम् इदम् भयम् |
ताः च अपि राज्ञा सम्पृष्टा वाक्यम् प्रकृतयो अब्रुवन् || २-३६-२१
क्रीडितः तु एष नः पुत्रान् बालान् उद्भ्रान्त चेतनः |
सरय्वाम् प्रक्षिपन् मौर्ख्यात् अतुलाम् प्रीतिम् अश्नुते || २-३६-२२
स तासाम् वचनम् श्रुत्वा प्रकृतीनाम् नर अधिप |
तम् तत्याज अहितम् पुत्रम् तासाम् प्रिय चिकीर्षया || २-३६-२३
तम् यानम् श्रीघ्रमारोप्य सभार्यम् सपरिच्छदम् |
यावज्जीवम् विवास्योऽयमिति स्वानन्वशात् पिता || २-३६-२४
स फालपिटकम् गृह्य गिरिदुर्गान्यलोडयत् |
दिशः सर्वास्त्वनुचरन् स यथा पापकर्मकृत् || २-३६-२५
इति एवम् अत्यजद् राजा सगरः वै सुधार्मिकः |
रामः किम् अकरोत् पापम् येन एवम् उपरुध्यते || २-३६-२६
न हि कंचन पश्यामो राघवस्यागुणम् वयम् |
दुर्लभो यस्य निरयः श्शाङ्कस्येव कल्मषम् || २-३६-२७
अथवा देवि दोषम् त्वं कंचित्पश्यसि राघवे |
तमद्य ब्रूहि तत्वैन तदा रोमो विवास्यताम् || २-३६-२८
अदुष्टस्य हि सम्त्यागः सत्पथे निरतस्य च |
निर्दहे दपि शक्रस्य द्युतिम् धर्मनिरोधनात् || २-३६-२९
तदलम् देवि रामस्य श्रिया विहतया त्वया |
लोकतोऽप् हि ते रक्ष्यः परिवादः शुभानने || २-३६-३०
श्रुत्वा तु सिद्ध अर्थ वचो राजा श्रान्ततर स्वनः |
शोक उपहतया वाचा कैकेयीम् इदम् अब्रवीत् || २-३६-३१
एतद्वचो नेच्छ्सि पापवृत्ते |
हितम् न जानासि ममात्मनो वा |
आस्थाय मार्गम् कृपणम् कुचेष्टा |
चेष्टा हि ते साधुपदादपेता || २-३६-३२
अनुव्रजिष्याम्य् अहम् अद्य रामम् |
राज्यम् परित्यज्य सुखम् धनम् च |
सह एव राज्ञा भरतेन च त्वम् |
यथा सुखम् भुन्क्ष्व चिराय राज्यम् || २-३६-३३
|| इति वाल्मीकि रामायणे आदि काव्ये अयोध्य काण्डे षत् त्रिंशः सर्गः ||
