Legend of Vishvamitra – concluded
Valmiki Ramayana – Kanda 1 – Sarga 65
अथ हैमवतीं राम दिशं त्यक्त्वा महामुनिः |
पूर्वां दिशमनुप्राप्य तपस्तेपे सुदारुणम् || १-६५-१
मौनं वर्षसहस्रस्य कृत्वा व्रतमनुत्तमम् |
चकाराप्रतिमं राम तपः परमदुष्करम् || १-६५-२
पूर्णे वर्षसहस्रे तु काष्ठभूतं महामुनिम् |
विघ्नैर्बहुभिराधूतं क्रोधो नान्तरमाविशत् || १-६५-३
स कृत्वा निश्चयं राम तप आतिष्ठदव्ययम् |
तस्य वर्षसहस्रस्य व्रते पूर्णे महाव्रतः || १-६५-४
भोक्तुमारब्धवानन्नं तस्मिन् काले रघूत्तम |
इन्द्रो द्विजातिर्भूत्वा तं सिद्धमन्नमयाचत || १-६५-५
तस्मै दत्त्वा तदा सिद्धं सर्वं विप्राय निश्चितः |
निःषेषितेऽन्ने भगवानभुक्त्वैव महातपाः || १-६५-६
न किंचिदवदद्विप्रं मौनव्रतमुपास्थितः |
तथैवासीत्पुनः मौनमनुच्छ्वासं चकार ह || १-६५-७
अथ वर्षसहस्रं च नोच्छ्वसन्मुनिपुंगवः |
तस्यानुच्छ्वसमानस्य मूर्ध्नि धूमो व्यजायत || १-६५-८
त्रैलोक्यं येन संभ्रांतमातापितमिवाभवत् |
ततो देवर्षिगन्धर्वाः पन्नगोरगराक्षसाः || १-६५-९
मोहिता तपसा तस्य तेजसा मंदरश्मयः |
कश्मलोपहताः सर्वे पितामहमथाब्रुवन् || १-६५-१०
बहुभिः कारणैर्देव विश्वामित्रो महामुनिः |
लोभितः क्रोधितश्चैव तपसा चाभिवर्धते || १-६५-११
न ह्यस्य वृजिनं किंचिद् दृश्यते सूक्ष्ममप्यथ |
न दीयते यदि त्वस्य मनसा यदभीप्सितम् || १-६५-१२
विनाशयति त्रैलोक्यं तपसा स चराचरम् |
व्याकुलाश्च दिशः सर्वा न च किंचित् प्रकाशते || १-६५-१३
सागराः क्षुभिताः सर्वे विशीर्यन्ते च पर्वताः |
प्रकंपते च वसुधा वायुर्वातीह संकुलः || १-६५-१४
ब्रह्मन्न प्रतिजानीमो नास्तिको जायते जनः |
सम्मूढमिव त्रैलोक्यं संप्रक्षुभितमानसम् || १-६५-१५
भास्करो निष्प्रभश्चैव महर्षेस्तस्य तेजसा |
बुद्धिं न कुरुते यावन्नाशे देव महामुनिः || १-६५-१६
तावत्प्रसादो भगवानग्निरूपो महाद्युतिः |
कालाग्निना यथा पूर्वं त्रैलोक्यं दह्यतेऽखिलम् || १-६५-१७
देवराज्यं चिकीर्षेत दीयतामस्य यन्मतम् |
ततः सुरगणाः सर्वे पितामहपुरोगमाः || १-६५-१८
विश्वामित्रं महात्मानं वाक्यं मधुरमब्रुवन् |
ब्रह्मर्षे स्वागतं तेऽस्तु तपसा स्म सुतोषिताः || १-६५-१९
ब्राह्मण्यं तपसोग्रेण प्राप्तवानसि कौशिक |
दीर्घमायुश्च ते ब्रह्मन् ददामि समरुद्गणः || १-६५-२०
स्वस्ति प्राप्नुहि भद्रं ते गच्छ सौम्य यथासुखम् |
पितामहवचः श्रुत्वा सर्वेषां त्रिदिवौकसाम् || १-६५-२१
कृत्वा प्रणामं मुदितो व्याजहार महामुनिः |
ब्राह्मण्यं यदि मे प्राप्तं दीर्घमायुस्तथैव च || १-६५-२२
ओंकारोऽथ वषट्कारो वेदाश्च वरयन्तु माम् |
क्षत्र वेदविदां श्रेष्ठो ब्रह्मवेदविदामपि || १-६५-२३
ब्रह्मपुत्रो वसिष्ठो मामेवं वदतु देवताः |
यद्ययं परमः कामः कृतो यान्तु सुरर्षभाः || १-६५-२४
ततः प्रसादितो देवैर्वसिष्ठो जपतां वरः |
सख्यं चकार ब्रह्मर्षिरेवमस्त्विति चाब्रवीत् || १-६५-२५
ब्रह्मर्षिस्त्वं न संदेहः सर्वं संपद्यते तव |
इत्युक्त्वा देवताश्चापि सर्वा जग्मुर्यथागतम् || १-६५-२६
विश्वामित्रोऽपि धर्मात्मा लब्ध्वा ब्राह्मण्यमुत्तमम् |
पूजयामास ब्रह्मर्षिं वसिष्ठं जपतां वरम् || १-६५-२७
कृतकामो महीं सर्वां चचार तपसि स्थितः |
एवं त्वनेन ब्राह्मण्यं प्राप्तं राम महात्मना || १-६५-२८
एष राम मुनिश्रेष्ठ एष विग्रहवान् तपः |
एष धर्मः परो नित्यं वीर्यस्यैष परायणम् || १-६५-२९
एवमुक्त्वा महातेजा विरराम द्विजोत्तमः |
शतानंदवचः श्रुत्वा रामलक्ष्मणसंनिधौ ||१-६५-३०
जनकः प्रांजलिर्वाक्यमुवाच कुशिकात्मजम् |
धन्योऽस्म्यनुगृहीतोऽस्मि यस्य मे मुनिपुंगव || १-६५-३१
यज्ञं काकुत्स्थसहितः प्राप्तवानसि कौशिक |
पावितोऽहं त्वया ब्रह्मन् दर्शनेन महामुने || १-६५-३२
गुणा बहुविधाः प्राप्तास्तव संदर्शनान्मया |
विस्तरेण च वै ब्रह्मन् कीर्त्यमानं महत्तपः || १-६५-३३
श्रुतं मया महातेजो रामेण च महात्मना |
सदस्यैः प्राप्य च सदः श्रुतास्ते बहवो गुणाः || १-६५-३४
अप्रमेया तपस्तुभ्यमप्रमेयं च ते बलम् |
अप्रमेया गुणाश्चैव नित्यं ते कुशिकात्मज || १-६५-३५
तृप्तिराश्चर्यभूतानां कथानां नास्ति मे विभो |
कर्मकालो मुनिश्रेष्ठ लम्बते रविमण्डलम् || १-६५-३६
श्वः प्रभाते महातेजो द्रष्टुमर्हसि मां पुनः |
स्वागतं जपतां श्रेष्ठ मामनुज्ञातुमर्हसि || १-६५-३७
एवमुक्तो मुनिवरः प्रशस्य पुरुषर्षभम् |
विससर्जाशु जनकं प्रीतं प्रीतिमांस्तदा || १-६५-३८
एवमुक्त्वा मुनिश्रेष्ठं वैदेहो मिथिलाधिपः |
प्रदक्षिणं चकाराशु सोपाध्यायः सबांधवः || १-६५-३९
विश्वामित्रोऽपि धर्मात्मा सहरामः सलक्ष्मणः |
स्वं वासमभिचक्राम पूज्यमानो महर्षिभिः || १-६५-४०
इति वाल्मीकिरामायणे आदिकाव्ये बालकाण्डे पंचषष्टितमः सर्गः
