Legend of emperor sagara
Valmiki Ramayana – Kanda 1 – Sarga 38
तां कथां कौशिको रामे निवेद्य मधुराक्षरम् |
पुन रेवापरं वाक्यं काकुत्स्थमिदमब्रवीत् || १-३८-१
अयोध्याधिपतिर्वीरः पूर्वमासीन्नराधिपः |
सगरो नाम धर्मात्मा प्रजाकामः स चाप्रजः || १-३८-२
वैदर्भदुहिता राम केशिनी नाम नामतः |
ज्येष्ठा सगरपत्नी सा धर्मिष्ठा सत्यवादिनी || १-३८-३
अरिष्ठनेमिदुहिता सुपर्णभगिनी तु सा |
द्वितीया सगरस्यासीत् पत्नी सुमतिसंज्ञिता || १-३८-४
ताभ्यां सह महाराजा पत्नीभ्याम् तप्तवांस्तपः |
हिमवंतं समासाद्य भृगुप्रस्रवणे गिरौ || १-३८-५
अथ वर्षशते पूर्णे तपसाराधितो मुनिः |
सगराय वरं प्रादाद् भृगुः सत्यवतां वरः || १-३८-६
अपत्यलाभः सुमहान् भविष्यति तवानघ |
कीर्तिं चाप्रतिमां लोके प्राप्स्यसे पुरुषर्षभ || १-३८-७
एका जनयिता तात पुत्रं वंशकरं तव |
षष्टिं पुत्रसहस्राणि ह्यपरा जनयिष्यति || १-३८-८
भाषमाणं महात्मानं राजपुत्र्यौ प्रसाद्य तम् |
ऊचतुः परमप्रीते कृतांजलिपुटे तदा || १-३८-९
एकः कस्याः सुतो ब्रह्मन् का बहून् जनयिष्यति |
श्रोतुमिच्छावहे ब्रह्मन् सत्यमस्तु वचस्तव || १-३८-१०
तयोस्तद्वचनं श्रुत्वा भृगुः परमधार्मिकः |
उवाच परमां वाणीं स्वच्छन्दोऽत्र विधीयताम् || १-३८-११
एको वंशकरो वास्तु बहवो वा महाबलाः |
कीर्तिमन्तो महोत्साहाः का वा कं वरमिच्छति || १-३८-१२
मुनेस्तु वचनं श्रुत्वा केशिनी रघुनंदन |
पुत्रं वंशकरं राम जग्राह नृपसंनिधौ || १-३८-१३
षष्टिं पुत्रसहस्राणि सुपर्णभगिनी तदा |
महोत्साहान् कीर्तिमतो जग्राह सुमतिः सुतान् || १-३८-१४
प्रदक्षिणमृषिं कृत्वा शिरसाभिप्रणम्य च |
जगाम स्वपुरं राजा सभार्या रघुनन्दन || १-३८-१५
अथ काले गते तस्मिन् ज्येष्ठा पुत्रं व्यजायत |
असमंज इति ख्यातं केशिनी सगरात्मजम् || १-३८-१६
सुमतिस्तु नरव्याघ्र गर्भतुंबं व्यजायत |
षष्टिः पुत्रसहस्राणि तुंबभेदाद्विनिःसृताः || १-३८-१७
घृतपूर्णेषु कुंभेषु धात्र्यस्तान् समवर्धयन् |
कालेन महता सर्वे यौवनं प्रतिपेदिरे || १-३८-१८
अथ दीर्घेण कालेन रूपयौवनशालिनः |
षष्टिः पुत्रसहस्राणि सगरस्याभवंस्तदा || १-३८-१९
स च ज्येष्ठो नरश्रेष्ठ सगरस्यात्मसंभवः |
बालान् गृहीत्वा तु जले सरय्वा रघुनंदन || १-३८-२०
प्रक्षिप्य प्रहसन् नित्यं मज्जतस्तान् निरीक्ष्य वै |
एवं पापसमाचारः सज्जनप्रतिबाधकः || १-३८-२१
पौराणामहिते युक्तः पित्रा निर्वासितः पुरात् |
तस्य पुत्रोंऽशुमान्नाम असमंजस्य वीर्यवान् || १-३८-२२
सम्मतः सर्वलोकस्य सर्वस्यापि प्रियंवदः |
ततः कालेन महता मतिः समभिजायत || १-३८-२३
सगरस्य नरश्रेष्ठ यजेयमिति निश्चिता |
स कृत्वा निश्चयं राजा सोपाध्यायगणस्तदा |
यज्ञकर्मणि वेदज्ञो यष्टुं समुपचक्रमे || १-३८-२४
इति वाल्मीकिरामायणे आदिकाव्ये बालकाण्डे अष्टात्रिंशः सर्गः
