Rama’s Avel to Mithila city
Valmiki Ramayana – Kanda 1 – Sarga 32
ब्रह्मयोनिर्महानासीत् कुशो नाम महातपाः |
अक्लिष्टव्रतधर्मज्ञः सज्जनप्रतिपूजकः || १-३२-१
स महात्मा कुलीनायां युक्तायां सुमहाबलान् |
वैदर्भ्यां जनयामास चतुरः सदृशान् सुतान् || १-३२-२
कुशाम्बं कुशनाभं च अधूर्तरजसं वसुम् |
दीप्तियुक्तान् महोत्साहान् क्षत्रधर्मचिकीर्षया || १-३२-३
तानुवाच कुशः पुत्रान् धर्मिष्ठान् सत्यवादिनः |
क्रियतां पालनं पुत्रा धर्मं प्राप्स्यथ पुष्कलम् || १-३२-४
कुशस्य वचनं श्रुत्वा चत्वारो लोकसत्तमाः |
निवेशं चक्रिरे सर्वे पुराणां नृवरास्तदा || १-३२-५
कुशाम्बस्तु महातेजाः कौशांबीमकरोत् पुरीम् |
कुशनाभस्तु धर्मात्मा पुरं चक्रे महोदयम् || १-३२-६
अधूर्तरजसो राम धर्मारण्यं महामतिः |
चक्रे पुरवरं राजा वसुर्नाम गिरिव्रजम् || १-३२-७
एषा वसुमती नाम वसोस्तस्य महात्मनः |
एते शैलवराः पंच प्रकाशन्ते समंततः || १-३२-८
सुमागधी नदी रम्या मागधान् विश्रुताययौ |
पंचानां शैलमुख्यानां मध्ये मालेव शोभते || १-३२-९
धनुषस्तस्य वीर्यं हि जिज्ञासन्तो महीक्षितः |
न शेकुरारोपयितुं राजपुत्रा महाबलाः ||
सैषा हि मागधी राम वसोस्तस्य महात्मनः |
पूर्वाभिचरिता राम सुक्षेत्रा सस्यमालिनी || १-३२-१०
कुशनाभस्तु राजर्षिः कन्याशतमनुत्तमम् |
जनयामास धर्मात्मा घृताच्यां रघुनंदन || १-३२-११
तास्तु यौवनशालिन्यो रूपवत्यः स्वलंकृताः |
उद्यानभूमिमागम्य प्रावृषीव शतह्रदाः || १-३२-१२
गायन्त्यो नृत्यमानाश्च वादयन्त्यश्च राघव |
आमोदं परमं जग्मुर्वराभरणभूषिताः || १-३२-१३
अथ ताश्चारुसर्वांग्यो रूपेणाप्रतिमा भुवि |
उद्यानभूमिमागम्य तारा इव घनान्तरे || १-३२-१४
ताः सर्वगुणसंपन्ना रूपयौवनसंयुताः |
दृष्ट्वा सर्वात्मको वायुरिदं वचनमब्रवीत् || १-३२-१५
अहं वः कामये सर्वा भार्या मम भविष्यथ |
मानुषस्त्यज्यतां भावो दीर्घमायुरवाप्स्यथ || १-३२-१६
चलं हि यौवनं नित्यं मानुषेषु विशेषतः |
अक्षय्यं यौवनं प्राप्ता अमर्यश्च भविष्य्थ || १-३२-१७
तस्य तद्वचनं श्रुत्वा वायोरक्लिष्टकर्मणः |
अपहास्य ततो वाक्यं कन्याशतमथाब्रवीत् || १-३२-१८
अन्तश्चरसि भूतानां सर्वेषां त्वं सुरसत्तम |
प्रभावज्ञाश्च ते सर्वाः किमर्थमवमन्यसे || १-३२-१९
कुशनाभसुताः देवं समस्ता सुरसत्तम |
स्थानाच्च्यावयितुं देवं रक्षामस्तु तपो वयम् || १-३२-२०
मा भूत्सकालो दुर्मेधः पितरं सत्यवादिनम् |
अवमन्य स्वधर्मेण स्वयंवरमुपास्महे || १-३२-२१
पिता हि प्रभुरस्माकं दैवतं परमं च सः |
यस्य नो दास्यति पिता स नो भर्ता भविष्यति || १-३२-२२
तासां तु वचनं श्रुत्वा हरिः परमकोपनः |
प्रविश्य सर्वगात्राणि बभंज भगवान् प्रभुः || १-३२-२३
ताः कन्या वायुना भग्ना विविशुर्नृपतेर्गृहम् |
प्रविश्य च सुसंभ्रान्ताः सलज्जाः साश्रुलोचनाः || १-३२-२४
स च ता दयिता भग्नाः कन्याः परमशोभनाः |
दृष्ट्वा दीनास्तदा राजा संभ्रांत इदमब्रवीत् || १-३२-२५
किमिदं कथ्यतां पुत्र्यः को धर्ममवमन्यते |
कुब्जाः केन कृताः सर्वा चेष्टन्त्यो नाभिभाषथ |
एवं राजा विनिःश्वस्य समाधिं संदधे ततः || १-३२-२६
इति वाल्मीकिरामायणे आदिकाव्ये बालकाण्डे द्वात्रिंशः सर्गः
