Sumantra was unable to console Kausalya
Valmiki Ramayana – Kanda 2 – Sarga 60
ततः भूत उपसृष्टा इव वेपमाना पुनः पुनः |
धरण्याम् गत सत्त्वा इव कौसल्या सूतम् अब्रवीत् || २-६०-१
नय माम् यत्र काकुत्स्थः सीता यत्र च लक्ष्मणः |
तान् विना क्षणम् अपि अत्र जीवितुम् न उत्सहे हि अहम् || २-६०-२
निवर्तय रथम् शीघ्रम् दण्डकान् नय माम् अपि |
अथ तान् न अनुगच्चामि गमिष्यामि यम क्षयम् || २-६०-३
बाष्प वेगौपहतया स वाचा सज्जमानया |
इदम् आश्वासयन् देवीम् सूतः प्रान्जलिर् अब्रवीत् || २-६०-४
त्यज शोकम् च मोहम् च सम्भ्रमम् दुह्खजम् तथा |
व्यवधूय च सम्तापम् वने वत्स्यति राघवः || २-६०-५
लक्ष्मणः च अपि रामस्य पादौ परिचरन् वने |
आराधयति धर्मज्ञः पर लोकम् जित इन्द्रियः || २-६०-६
विजने अपि वने सीता वासम् प्राप्य गृहेष्व् इव |
विस्रम्भम् लभते अभीता रामे सम्न्यस्त मानसा || २-६०-७
न अस्या दैन्यम् कृतम् किंचित् सुसूक्ष्मम् अपि लक्षये |
उचिता इव प्रवासानाम् वैदेही प्रतिभाति मा || २-६०-८
नगर उपवनम् गत्वा यथा स्म रमते पुरा |
तथैव रमते सीता निर्जनेषु वनेष्व् अपि || २-६०-९
बाला इव रमते सीता बाल चन्द्र निभ आनना |
रामा रामे हि अदीन आत्मा विजने अपि वने सती || २-६०-१०
तत् गतम् हृदयम् हि अस्याः तत् अधीनम् च जीवितम् |
अयोध्या अपि भवेत् तस्या राम हीना तथा वनम् || २-६०-११
परि पृच्चति वैदेही ग्रामामः च नगराणि च |
गतिम् दृष्ट्वा नदीनाम् च पादपान् विविधान् अपि || २-६०-१२
रामम् हि लक्ष्मनम् वापि पृष्ट्वा जानाति जानती |
अयोध्याक्रोशमात्रे तु विहारमिव संश्रिता || २-६०-१३
इदमेव स्मराम्यस्याः सहसैवोपजल्पितम् |
कैकेयीसंश्रितम् वाक्यम् नेदानीम् प्रतिभाति माम् || २-६०-१४
ध्वंसयित्वा तु तद्वाक्यम् प्रमादात्पर्युपस्थितम् |
ह्लदनम् वचनम् सूतो देव्या मधुरमब्रवीत् || २-६०-१५
अध्वना वात वेगेन सम्भ्रमेण आतपेन च |
न हि गच्चति वैदेह्याः चन्द्र अंशु सदृशी प्रभा || २-६०-१६
सदृशम् शत पत्रस्य पूर्ण चन्द्र उपम प्रभम् |
वदनम् तत् वदान्याया वैदेह्या न विकम्पते || २-६०-१७
अलक्त रस रक्त अभाव् अलक्त रस वर्जितौ |
अद्य अपि चरणौ तस्याः पद्म कोश सम प्रभौ || २-६०-१८
नूपुर उद्घुष्ट हेला इव खेलम् गच्चति भामिनी |
इदानीम् अपि वैदेही तत् रागा न्यस्त भूषणा || २-६०-१९
गजम् वा वीक्ष्य सिम्हम् वा व्याघ्रम् वा वनम् आश्रिता |
न आहारयति सम्त्रासम् बाहू रामस्य संश्रिता || २-६०-२०
न शोच्याः ते न च आत्मा ते शोच्यो न अपि जन अधिपः |
इदम् हि चरितम् लोके प्रतिष्ठास्यति शाश्वतम् || २-६०-२१
विधूय शोकम् परिहृष्ट मानसा |
महर्षि याते पथि सुव्यवस्थिताः |
वने रता वन्य फल अशनाः पितुः |
शुभाम् प्रतिज्ञाम् परिपालयन्ति ते || २-६०-२२
तथा अपि सूतेन सुयुक्त वादिना |
निवार्यमाणा सुत शोक कर्शिता |
न चैव देवी विरराम कूजितात् |
प्रिय इति पुत्र इति च राघव इति च || २-६०-२३
|| इत्यार्षे श्रीमद्रामायणे आदिकाव्ये अयोध्याकाण्डे ष्ष्टितमः सर्गः ||
