Sumantra arrives at Sri Rama’s chambers
Valmiki Ramayana – Kanda 2 – Sarga 15
ते तु ताम् रजनीम् उष्य ब्राह्मणा वेद पारगाः |
उपतस्थुर् उपस्थानम् सह राज पुरोहिताः || २-१५-१
अमात्या बल मुख्याः च मुख्या ये निगमस्य च |
राघवस्य अभिषेक अर्थे प्रीयमाणाः तु सम्गताः || २-१५-२
उदिते विमले सूर्ये पुष्ये च अभ्यागते अहनि |
अभिषेकाय रामस्य द्विज इन्द्रैः उपकल्पितम् || २-१५-३
कान्चना जल कुम्भाः च भद्र पीठम् स्वलम्क्ऱ्तम् |
काञ्चना जलकुमाभश्च भद्रपीठं स्वलङ्कृतम् || २-१५-४
रथश्च सम्यगा स्तीर्णोभास्वता व्याग्रचर्मणा |
गङ्गायमुनयोः पुण्यात्सङ्गमादाहृतं जलम् || २-१५-५
याश्चान्याः सरितः पुण्या ह्रदाः कूपाः सरांसि च |
प्राग्वाहाश्चोर्ध्ववाहाश्च तिर्यग्वाहा स्समाहिताः || २-१५-६
ताभ्यश्चैवाहृतं तो यं समुद्रेभ्यश्च सर्वशः |
सलाजाः क्षीरिभिश्छन्ना घटाः काञ्चनराजताः || २-१५-७
पद्मोत्पलयुता भान्ति पूर्णाः परमवारिणा |
क्षौद्रं दधि घृतं लाजा दर्भाः सुमनसः पयः || २-१५-८
वेश्याश्चैव शुभाचाराः सर्वाभरणभूषिताः |
चन्द्रांशुविकचप्रख्यं काञ्चनं रत्नभुषितम् ||२-१५-९
सज्जं तिष्ठति रामस्य वालव्यजनमुत्तमम् |
चन्द्रमण्डलसम्काशमातपत्रं च पाण्डुरम् || २-१५-१०
सज्जं द्युतिकरं श्रीमदभिषेकपुरस्कृतम् |
पाण्डुरश्च वृषः सज्जः पाण्डुरोऽस्वश्च सुस्थितः || २-१५-११
प्रसृतश्च गजः श्रीमानौपवाह्यः प्रतीक्षते |
अष्टौ च कन्या माङ्गल्याः सर्वाभरणभूषिताः || २-१५-१२
वादित्राणि च सर्वाणि वन्दिनश्च तथापरे |
इक्ष्वाकूणां यथा राज्ये संभ्रियेताभिषेचनम् || २-१५-१३
तथाजातीयमादाय राजपुत्राभिषेचन्म् |
ते राजवचनात्तत्र समवेता महीपतिम् || २-१५-१४
अपश्यन्तोऽब्रुवन् को बु राज्ञोनः प्रतिपादयेत् |
न पश्यामश्च राजानमुदितश्च दिवाकरः || २-१५-१५
यौवराज्याभिषेकश्च सज्जो रामस्य धीमतः |
इति तेषु ब्रुवाणेषु सार्वभौमान् महीपतीन् || २-१५-१६
अब्रवीत्तानिदं सर्वान्सुमन्त्रो राजसत्कृतः |
रामं राज्ञो नियोगेन त्वरया प्रस्थितोऽस्म्यहम् || २-१५-१७
पूज्या राज्ञो भवन्तस्तु रामस्य च विशेषतः |
अयं पृच्छामि वचनात् सुखमायुष्मतामहम् || २-१५-१८
राज्ञः संप्रतिबुद्धस्य चानागमनकारणम् |
इत्युक्त्वान्तःपुरद्वारमाजगाम पुराणवित् || २-१५-१९
सदासक्तं च तद्वेश्म सुमन्त्रः प्रविवेश ह |
तुष्टावास्य तदा वंशं प्रविश्य स विशां पतेः || २-१५-२०
शयनीयं नरेन्ध्रस्य तदसाद्य व्यतिष्ठत |
सोऽत्यासाद्य तु तद्वेश्म तिरस्करिणि मन्त्रा || २-१५-२१
आशीर्भिर्गुणयुक्ताभिरभितुष्टाव राघवम् |
सोमसूर्यौ च काकुत्स्थ शिववैश्रवणावपि || २-१५-२२
वरुणश्चग्निरिन्द्रश्च विजयम् प्रदिशन्तु ते |
गता भगवती रात्रिरः शिवमुपस्थितम् || २-१५-२३
बुद्ध्यस्व नृपशार्दूल कुरु कार्यमनन्तरम् |
ब्राह्मणा बलमुख्याश्च नैगमाश्चागता नृप || २-१५-२४
दर्शनम् प्रतिकाङ्क्षन्ते प्रतिबुद्ध्यस्व राघव |
स्तुवन्तं तम् तदा सूतं सुमन्त्रं मन्त्रकोविदम् || २-१५-२५
प्रतिबुद्ध्य ततो राजा इदं वचनमब्रवीत् |
राममानय सूतेति यदस्यभिहितो/अनया || २-१५-२६
किमिदं कारणम् येन ममाज्ञा प्रतिहन्यते |
न चैव सम्प्रसुप्तोऽहमानयेहाशु राघवम् || २-१५-२७
इति राजा दशरथः सूतं तत्रान्वशात्पुनः |
स राजवचनं श्रुत्वा शिरसा प्रतिपूज्य तम् || २-१५-२८
निर्जगम नृपावासान्मन्यमानः प्रियं महत् |
प्रसन्नो राजमार्गं च पताकाध्वजशोभितम् || २-१५-२९
हृष्टः प्रमुदितः सूतो जगामाशु विलोकयन् |
स सूतस्तत्र शुश्राव रामाधिकरणाः कथाः || २-१५-३०
अभिषेचनसंयुक्तास्सर्वलोकस्य हृष्टवत् |
ततो ददर्श रुचिरं कैलासशिखरप्रभम् || २-१५-३१
रामवेश्म सुमन्त्रस्तु शक्रवेश्मसमप्रभम् |
महाकवाटपिहितं वितर्दिशतशोभितम् || २-१५-३२
काञ्चनप्रतिमैकाग्रं मणिविद्रुमतोरणम् |
शारदाभ्रघनप्रख्यं दीप्तं मेरुगुहोपमम् || २-१५-३३
मणिभिर्वरमाल्यानां सुमहद्भिरलंकृतम् |
मुक्तामणिभिराकीर्णं चन्धनागुरुभूषितम् || २-१५-३४
गन्धान्मनोज्ञान् विसृजद्धार्दुरं शिखरं यथा |
सारसैश्च मयूरैश्च विनदद्भिर्विराजितम् || २-१५-३५
सुकृतेहामृगाकीर्णं सुकीर्णं भक्तिभिस्तथा |
मन्श्चक्षुश्च भूतानामाददत्तिग्मतेजसा || २-१५-३६
चन्द्रभास्करसंकाशम् कुबेरभवनोपमम् |
महेन्द्रधामप्रतिमं नानापक्षिसमाकुलम् || २-१५-३७
मेरुशृङ्गसमम् सूतो रामवेश्म ददर्श ह |
उपस्थितैः समाकीर्णम् जनैरञ्जलिकारिभिः || २-१५-३८
उपादाय समाक्रान्तैस्तथा जानपदैर्जनैः |
रामाभिषेकसुमुखैरुन्मुखैः समलम्कृतम् || २-१५-३९
महामेघसमप्रख्यमुदग्रं सुविभूषितम् |
नानारत्नसमाकीर्णं कुब्जकैरातकावृतम् || २-१५-४०
स वाजियुक्तेन रथेन सारथि |
र्नराकुलं राजकुलम् विराजयन् |
वरूथिना रामगृहाभिपातिना |
पुरस्य सर्वस्य मनांसि हर्शयन् || २-१५-४१
ततस्समासाद्य महाधनं महत् |
प्रहृष्टरोमा स बभूव सारथिः |
मृगैर्मयूरैश्च समाकुलोल्बणं |
गृहं वरार्हस्य शचीपतेरिव || २-१५-४२
स तत्र कैलासनिभाः स्वलंकृताः |
प्रविश्य कक्ष्यास्त्रिदशालयोपमाः |
प्रियान् वरान् राममते स्थितान् बहून् |
व्यपोह्य शुद्धांतमुपस्थितो रथी || २-१५-४३
स तत्र शुश्राव च हर्षयुक्ता |
रामाभिषेकार्थकृता जनानां |
नरेंद्रसूनोरभिमंगळार्थाः |
सर्वस्य लोकस्य गिरः प्रहृष्टः || २-१५-४४
महेंद्रसद्मप्रतिमं तु वेश्म |
रामस्य रम्यं मृगपक्षिजुष्टं |
ददर्श मेरोरिव शृंगमुच्चं |
विभ्राजमानं प्रभया सुमम्त्रः || २-१५-४५
उपस्थितै रञ्जलिकारिभिश्च |
सोपायनैर्जानपदैर्जनैश्च |
कोट्या परार्धैश्च विमुक्तयानैः |
समाकुलं द्वारपदम् ददर्श || २-१५-४६
ततो महामेघमहीधराभं |
प्रभिन्नमत्यङ्कुशमत्यसह्यम् |
रामोपवाह्याम् रुचिरम् ददर्श |
शत्रुम्जयं नागमुदग्रकायम् || २-१५-४७
स्वलंकृतान् सास्वरथान् सकुम्जरा |
नमात्यमुखयांश्च ददर्श वल्लभान् |
व्यपोह्य सूतः सहितान्समंततः |
समृद्धमंतःपुर माविवेश ह || २-१५-४८
ततोऽद्रिकूटाचलमेघसन्नि भं |
महाविमानोपमवेश्मसंयुतम् |
अवार्यमाणः प्रविवेश सारथिः |
प्रभूतरत्नं मकरो यथार्णवम् || २-१५-४९
|| इत्यार्षे श्रीमद्रामायणे आदिकाव्ये अयोध्याकाण्डे पञ्चदशः सर्गः ||
