Kaikeyi offers tree bark to Seetha to wear
Valmiki Ramayana – Kanda 2 – Sarga 37
महा मात्र वचः श्रुत्वा रामः दशरथम् तदा |
अन्वभाषत वाक्यम् तु विनयज्ञो विनीतवत् || २-३७-१
त्यक्त भोगस्य मे राजन् वने वन्येन जीवतः |
किम् कार्यम् अनुयात्रेण त्यक्त सन्गस्य सर्वतः || २-३७-२
यो हि दत्त्वा द्विप श्रेष्ठम् कक्ष्यायाम् कुरुते मनः |
रज्जु स्नेहेन किम् तस्य त्यजतः कुन्जर उत्तमम् || २-३७-३
तथा मम सताम् श्रेष्ठ किम् ध्वजिन्या जगत् पते |
सर्वाणि एव अनुजानामि चीराणि एव आनयन्तु मे || २-३७-४
खनित्र पिटके च उभे मम आनयत गच्चतः |
चतुर् दश वने वासम् वर्षाणि वसतः मम || २-३७-५
अथ चीराणि कैकेयी स्वयम् आहृत्य राघवम् |
उवाच परिधत्स्व इति जन ओघे निरपत्रपा || २-३७-६
स चीरे पुरुष व्याघ्रः कैकेय्याः प्रतिगृह्य ते |
सूक्ष्म वस्त्रम् अवक्षिप्य मुनि वस्त्राणि अवस्त ह || २-३७-७
लक्ष्मणः च अपि तत्र एव विहाय वसने शुभे |
तापसाच् चादने चैव जग्राह पितुर् अग्रतः || २-३७-८
अथ आत्म परिधान अर्थम् सीता कौशेय वासिनी |
समीक्ष्य चीरम् सम्त्रस्ता पृषती वागुराम् इव || २-३७-९
सा व्यपत्रपमाणा इव प्रतिगृह्य च दुर्मनाः |
गन्धर्व राज प्रतिमम् भर्तारम् इदम् अब्रवीत् || २-३७-१०
अश्रुसंपूर्ण्नेत्रा च धर्मज्ञा धर्मदर्शिनी |
गन्धर्वराजप्रतिमम् भर्तारमिदमब्रवीत् || २-३७-११
कथम् नु चीरम् बध्नन्ति मुनयो वन वासिनः |
इति ह्यकुशला सीता सामुमोह मुहुर्मुहुः || २-३७-१२
कृत्वा कण्ठे च सा चीरम् एकम् आदाय पाणिना |
तस्थौ हि अकुषला तत्र व्रीडिता जनक आत्मज || २-३७-१३
तस्याः तत् क्षिप्रम् आगम्य रामः धर्मभृताम् वरः |
चीरम् बबन्ध सीतायाः कौशेयस्य उपरि स्वयम् || २-३७-१४
रामम् प्रेक्ष्य तु सीतायाः बध्नन्तम् चीरमुत्तमम् |
अन्तःपुरगता नार्यो मुमुचुर्वारि नेत्रजम् || २-३७-१५
उचुश्च परमायस्ता रामम् ज्वलिततेजसम् |
वत्स नैवम् नियुक्तेयम् वनवासे मनस्विनी || २-३७-१६
पितुर्वाक्यानुरोधेन गतस्य विजनम् वनम् |
तावद्दर्शनमस्या नः सफलम् भवतु प्रभो || २-३७-१७
लक्ष्मणेन सहायेन वनम् गच्छस्व पुत्रक |
नेयमर्हति कल्याणी वस्तुम् तापसवद्वने || २-३७-१८
कुरु नो याचनाम् पुत्र! सीता तिष्ठतु भामिनी |
धर्मनित्यः स्वयम् स्थातुम् न हीदानीम् त्वमिच्छसि || २-३७-१९
तासामेवम्विधा वाचः शृण्वन् दशरथात्मजः |
बबन्धैव तदा चीरम् सीतया तुल्यशीलया || २-३७-२०
चीरे गृहीते तु तया समीक्ष्य नृपतेर्गुरुः |
निवार्य सीताम् कैकेयीम् वसिष्ठो वाक्यमब्रवीत् || २-३७-२१
अतिप्रवृत्ते दुर्मेधे कैकेयि कुलपांसनि |
वञ्यित्वा च राजानम् न प्रमाणेऽवतिष्ठसे || २-३७-२२
न गन्तव्यम् वनम् देव्या सीतया शीलवर्जिते |
अनुष्ठास्यति रामस्य सीता प्रकृतमासनम् || २-३७-२३
आत्मा हि दाराः सर्वेषाम् दारसम्ग्रहवर्तिनाम् |
आत्मेयमिति रामस्य पालयिष्यति मेदिनीम् || २-३७-२४
अथ यास्यति वैदेही वनम् रामेण सम्गता |
वयमप्यनुयास्यामः पुरम् चेदम् गमिष्यति || २-३७-२५
अन्तपालाश्च यास्यन्ति सदारो यत्र राघवः |
सहोपजीव्यम् राष्ट्रम् च पुरम् च सपरिच्छदम् || २-३७-२६
भरतश्च सशत्रुघ्नश्चीरवासा वनेचरः |
वने वसन्तम् काकुत्थ्समनुवत्स्यति पूर्वजम् || २-३७-२७
ततह् शून्याम् गतजनाम् वसुधाम् पादपैः सह |
त्वमेका शाधि दुर्वृत्ता प्रजानामहिते स्थिता || २-३७-२८
न हि तद्भविता राष्ट्रम् यत्र रामो न भूपतिः |
तद्वनम् भविता राष्ट्रम् यत्र रामो निवत्स्यति || २-३७-२९
न ह्यदत्ताम् महीम् पित्रा भरतः शास्तुमर्हति |
त्वयि वा पुत्रवद्वस्तुम् यदि जातो महीपतेः || २-३७-३०
यद्यपि त्वम् क्षितितलाद्गगनम् चोत्पतिष्यसि |
पितुर्व्ंशचरित्रज्ञः सोऽन्यथा न करिष्यति ||२-३७-३१
तत्त्वया पुत्रगर्धिन्या पुत्रस्य कृतमप्रियम् |
लोके हि स न विद्येत यो न राममनुव्रतः || २-३७-३२
द्रक्ष्यस्यद्यैव कैकेयि पशुव्याळमृगद्विजान् |
गच्छतः सह रामेण पादपांश्च तदुन्मुखान् || २-३७-३३
अथोत्तमान्याभरणानि देवि |
देहि स्नुषायै व्यपनीय चीरम् |
न चीरमस्याः प्रविधीयतेति |
न्यवारयत् तद्वसनम् वसिष्ठः || २-३७-३४
एकस्य रामस्य वने निवास |
स्त्वया वृतह् केकयराजपुत्रि |
विभूषितेयम् प्रतिकर्मनित्या |
वसत्वरण्ये सह राघवेण || २-३७-३५
यानैश्च मुख्यैः परिचारकैश्च |
सुसम्वृता गच्छतु राजपुत्री |
वस्रैश्च सर्वैः सहितैर्विधानै |
र्नेयम् वृता ते वरसम्प्रदाने || २-३७-३६
तस्मिंस्तथा जल्पति विप्रमुख्ये |
गुरौ नृपस्याप्रतिमप्रभावे |
नैव स्म सीता विनिवृत्तभावा |
प्रियस्य भर्तुः प्रतिकारकामा || २-३७-३७
|| इति वाल्मीकि रामायणे आदि काव्ये अयोध्य काण्डे सप्त त्रिंशः सर्गः ||
